संस्कृत विलोम शब्द | Vilom Shabd In Sanskrit

Vilom Shabd in Sanskrit: नमस्कार दोस्तों, यहां पर विलोम शब्द के बारे में जानने वाले है। संस्कृत अधिकांश भारतीय भाषाओं की जननी है। इस भाषा को देववाणी भी कहा जाता है, जो भगवान द्वारा बोली जाने वाली भाषा है। यह भाषा विश्व की प्राचीनतम भाषा है। हिंदी, बंगाली, मराठी, सिंधी, पंजाबी, नेपाली आदि अधिकांश भारतीय भाषाएं इसी भाषा से निकली हैं।
हिंदी व्याकरण की तरह, संस्कृत व्याकरण में विलोम शब्द का प्रयोग होता है। यह हिंदी में प्रयुक्त विलोम की तरह है।
अर्थात किसी शब्द के विपरीत शब्द को विलोम कहते हैं। उदाहरण के लिए गुलामी-स्वतंत्रता, रॉयल्टी, पुराना-नया आदि। संस्कृत व्याकरण में विलोम शब्द के कई महत्वपूर्ण अर्थ हैं। अन्य भाषाओं की तरह संस्कृत में भी विलोम शब्द का प्रयोग किया जाता है।
विलोम शब्द किसे कहते हैं?
Vilom Shabd Kise Kahate Hain: हर शब्द का एक निश्चित अर्थ और मतबल होता है, किसी शब्द का उल्टा अर्थ या विपरीत अर्थ देने वाले शब्द को उस शब्द का “विलोम शब्द” कहते हैं। विलोम शब्द को विलोमार्थक शब्द, प्रतिलोमार्थक शब्द, विपर्यायवाची शब्द, विपरीतार्थक शब्द भी कहा जाता हैं।
विलोम शब्द बनाने की विधियाँ क्या है?
विलोम शब्द हम निम्न विधियों के द्वारा बना सकते हैं:
- लिंग परिवर्तन करके
- विपरीत जाति शब्द से
- उपसर्ग का प्रयोग करके
- उपसर्ग की जगह प्रयोग किये जाने वाले शब्दों को परिवर्तित करके
- नञ समास के पद के रूप में
लिंग परिवर्तन करके
पुरुष – महिला
शेर – शेरनी
लड़की – लड़का
विपरीत जाति शब्द से
आजादी – गुलामी
मीठा – कड़वा
अधिक – कम
उपसर्ग का प्रयोग करके
चर -अचर
एक – अनेक
लक्षण -कुलक्षण
उपसर्ग की जगह प्रयोग किये जाने वाले शब्दों को परिवर्तित करके
एकतंत्र – बहुतंत्र
लघुकाय – विशालकाय
राजतंत्र – गणतन्त्र
नञ समास के पद के रूप में
आस्तिक – नास्तिक
अनुराग – विराग
दुर्लभ – सुलभ
संस्कृत विलोम शब्द लिस्ट
अ से शुरू होने वाले संस्कृत विलोम शब्द (संस्कृत विरुद्धार्थी शब्द)
- अभिमान – निरभिमान
- अन्य – अनन्य
- अद्भुत – साधारण
- अघ – अनघ
- असार – संसार
- अर्जन – विसर्जन
- अधीन – स्वाधीन
- अथ – इति
- अभय – भयभीत
- अवकाश – व्यस्तता
- अनुभवी – नौसिखिया
- अंतः – बाह्य
- अल्प – अति
- अबोध – सुबोध
- अपव्यय – मितव्यय
- अवनी – अंबर
- अंकुश – निरंकुश
- अवयव – निरवय
- अर्थ – अनर्थ
- अनुकूल – प्रतिकूल
- अपना – पराया
- अभी – कभी
- अपार – परिमित
- अमृत – विष
- अधिक – न्यून
- अडिग – डावांडोल
- अदेह – सदेह
- आकाश – पाताल
- आदेश – निवेदन
- अन्धकार – प्रकाश
- अर्ध्द – पूर्ण
- अतीत – वर्तमान/भविष्य
- अरि/शत्रु – मित्र
- अवलंब – निरालंब
- अगैती – पिछौती
- असीम – ससीम
- अगला – पिछला
- अनाथ – सनाथ
- अस्थि – मांस
- अस्ति – नास्ति
- अर्पण – सर्पण
- अवनति – उन्नति
- अनुराग – विराग
- अगर – मगर
- अस्त – उदय
- अग – जग
- अबल – सबल
- अधम – श्रेष्ठ
- अबेर – सबेर
- अकाल – सुकाल
- अगम – गम्य
- अँधेरा – उजाला
- असली – नकली
- अग्रज – अनुज
- अज्ञ – विज्ञ
- अत्र – तत्र
- अह – निश
- अनिवार्य – वैकल्पिक
- अच्छा – बुरा
- अचेत – सचेत
- अग्र – पश्च
- अनाप – शनाप
यहाँ पर हम 10 विलोम शब्द संस्कृत में पढ़ चुके है चलिए आगे पढ़ते है।
आ से शुरू होने वाले संस्कृत विलोम शब्द (sanskrit virudharthi shabd)
- आरोह – अवरोह
- आम – खास
- आहूत – अनाहूत
- आर्य – अनार्य
- आद्य – अंतिम
- आद्र – शुष्क
- अभ्यंतर – बाह्य
- साकार – निराकार
- आदि – अंत
- आभास – अनाभास/निराभास
- आलसी – परिश्रमी
- आस्था – अनास्था
- आरोप – प्रत्यारोप
- आस्तिक – नास्तिक
- आदर – अनादर/ निरादर
- आज्ञा – अवज्ञा
- आस्था – अनास्था
- आरंभ – समाप्ति
- आवश्यक – अनावश्यक
- आधा – पूरा
- आसान – मुश्किल
- आज – कल
- आग – पानी
- आज्ञा – प्रार्थना
- आकर्षण – विकर्षण
- आसक्ति – विरक्ति
- आहार – निराहार
- आगत – अनागत
- आय – व्यय
- आमिष – निरामिष
- आविर्भाव – तिरोभाव
- आदान – प्रदान
इ, ई से शुरू होने वाले संस्कृत विलोम शब्द (vilom shabd sanskrit)
- इच्छा – अनिच्छा
- इधर – उधर
- ईमानदार – बेईमान
- इसका – उसका
- ईषत – अलम
- ईश्वरवाद – अनीश्वरवाद
- इकट्ठा – अलग
- ईश्वर – अनीश्वर
- इकहरा – दुहरा
- इहलोक – परलोक
- इष्ट – अनिष्ट
- इच्छित – अनिच्छित
- इंसाफ – गैर इंसाफ
- ईर्ष्या – प्रेम
- ईद – मुहर्रम
- इति – अथ
- ईश – अनीश
ए, ऐ, उ, ऊ, ओ, औ, ऋ से शुरू होने वाले संस्कृत विलोम शब्द (sanskrit ke vilom shabd)
शब्द |
विलोम |
एकता |
अनेकता |
एक |
अनेक |
ऐश्वर्य |
अनैश्वर्य |
ऐसा |
वैसा |
एकांगी |
सर्वांगीण |
एडी |
चोटी |
ऐक्य |
अनैक्य |
एकत्र |
विकर्ण |
एकल |
बहुल |
एकेश्वरवाद |
बहुदेववाद |
एकमुखी |
बहुमुखी |
ऐहिक |
पारलौकिक |
एकतंत्र |
बहुतंत्र |
उदघाटन |
समापन |
उन्मुख |
विमुख |
उत्तम |
अधम |
उपकार |
अपकार |
उत्साह |
निरुसाह |
उर्ध्व |
निम्न |
उदय |
अस्त |
ऊपर |
नीचे |
उद्यम |
निरुद्यम |
उऋण |
ऋण |
उत्तर |
दक्षिण |
उर्ध्व |
अधो |
उपस्थित |
अनुपस्थित |
उर्ध्वगामी |
अधोगामी |
उद्धत |
विनीत |
उत्कर्ष |
अपकर्ष |
उधार |
नगद |
उन्नति |
अवनति |
उपचार |
अपचार |
उपयोगी |
अनुपयोगी |
उचित |
अनुचित |
उपयुक्त |
अनुपयुक्त |
उत्तरायण |
दक्षिणायन |
उष्ण |
शीतल, शीत |
उपाय |
निरुपाय |
उत्थान |
पतन |
उत्कृष्ट |
निकृष्ट |
उदार |
अनुदार |
उद्यमी |
आलसी |
उन्नयन |
अवनयन |
उषा |
संध्या |
उर्वर |
ऊसर |
उदास |
प्रफुल्ल, प्रसन्न |
उग्र |
सौम्य |
उच्च |
निम्न |
उदात्त |
अनुदात्त |
उन्मुख |
विमुख |
उपकारक |
अपकारक |
उत्पतन |
अवतरण, निपतन |
उदित |
अस्त |
उपसर्ग |
प्रत्यय |
उतार |
चढ़ाव |
उपयोग |
दुरूपयोग |
उन्मीलन |
निमीलन |
उत्तीर्ण |
अनुत्तीर्ण |
उपमेय |
अनुपमेय |
उपभुक्त |
अनुपभुक्त |
ऊँच |
नीच |
उदयाचल |
उस्ताचल |
उदीची |
प्रतीची |
उपमा |
अनुपमा |
उपार्जित |
स्वंयप्राप्त |
उदार |
कृपन |
उन्मूलन |
मुलन |
उपजाऊ |
बंजर |
औगत |
सुगत |
औपचारिक |
अनौपचारिक |
औचित्य |
अनौचित्य |
ओज |
ओजहीन |
औपचारिकता |
अनौपचारिकता |
औचक |
नियमित |
ओजस्वी |
निस्तेज |
औद्योगिक |
अनौद्योगिक |
ओट |
प्रकट |
औंधाना |
सीधा करना |
ओजस्वी |
ओजहीन |
औपन्यासिक |
अनौपन्यासिक |
औघर |
सुघर |
औहाती |
विधवा |
औरत |
मर्द |
औचक |
अक्सर |
औंधा |
सीधा |
ओछा |
गंभीर |
ओढना |
बिछाना |
औवल |
आखिर |
ओजस्विता |
ओजहीनता |
ओतप्रोत |
विलग |
औलाद |
वालिद |
ओखली |
मूसल |
ऋण |
उऋण |
ऋषि |
संसारी |
ऋणात्मक |
धनात्मक |
ऋत |
अनृत |
ऋजु |
कुटिल |
क, ख, ग, घ से शुरू होने वाले संस्कृत विलोम शब्द (virudharthi shabd in sanskrit)
कल |
आज |
कपट |
निष्कपट |
कनीय |
वरीय |
कंजूस |
दानी |
कड़ा |
मुलायम |
कुपुत्री |
सुपुत्री |
क्रम |
व्यक्तिक्रम |
कन्या |
वर |
कार्य |
अकार्य |
कृष |
स्थूल |
कथ्य |
अकथ्य |
कुसुम |
वज्र |
कंटक |
पुष्प |
कनिष्ठ |
ज्येष्ठ |
करुण |
निष्ठुर |
कपूत |
सपूत |
क्रूर |
अक्रूर |
क्रय |
विक्रय |
कर्मण्य |
अकर्मण्य |
कुटिल |
सरल |
कमीना |
भला |
केंद्रित |
विकेन्द्रित |
काला |
गोरा |
कोप |
कृपा |
कटु |
मधुर |
कठिन |
सरल |
कुकृति |
सुकृत्य |
क्रिया |
प्रतिक्रिया |
कर्कश |
सुशील |
कलुष |
निष्कलुष |
कसूरवार |
बेकसूर |
क्रुद्ध |
शान्त |
कायर |
निडर |
कर्मठ |
अकर्ममण्य |
कठोर |
कोमल |
कर्म |
निष्कर्म |
कुख्यात |
विख्यात |
कदाचार |
सदाचार |
कृतज्ञ |
कृतघ्न |
कड़वा |
मीठा |
कलकल |
शांत |
कम |
ज्यादा, अधिक |
कलंक |
निष्कलंक |
कीर्ति |
अपकीर्ति |
क्रोध |
क्षमा |
क्रेता |
विक्रेता |
कटुता |
मधुरता |
कुरूप |
सुरूप |
कुरूप |
सुरूप, सुंदर |
कमजोर |
ताकतवर, बलवान |
कीर्ति |
अपकीर्ति |
कृपण |
दाता |
कृत्रिम |
प्रकृत |
कंठस्थ |
विस्मरण |
किनारा |
बीच |
कर्मण्य |
अकर्मण्य |
कंपन |
स्थिर |
कबूलना |
नकारना |
कपटी |
निष्कपट |
कडवा |
मीठा |
कर्जदार |
महाजन |
कच्चा |
पक्का |
कुमार्ग |
सुमार्ग |
काम |
आराम |
काबिल |
नाकाबिल |
खुशी |
गम |
खरीद |
बिक्री |
खीझना |
रीझना |
ख्यात |
कुख्यात |
खंडन |
मंडन |
खरा |
खोटा |
खाद्य |
अखाद्य |
खगोल |
भूगोल |
खिलना |
मुरझाना |
खल |
सज्जन |
खुला |
बन्द |
खुशबू |
बदबू |
खुशकिस्मत |
बदकिस्मत |
खेद |
प्रसन्नता |
गर्म |
ठंडा |
गंदा |
साफ |
गतिरोध |
निर्विरोध |
गहरा |
उथल |
गंभीर |
वाचाल |
गलत |
सही |
गुरु |
लघु |
गँवाना |
पाना |
गौण |
प्रमुख, प्रधान |
गंभीर |
सहज |
गतिमान |
स्थिर |
गणनीय |
अगणित |
गाँव |
शहर |
गाढ़ा |
पतला, तनु |
गुण |
अवगुण |
गत |
आगत |
गुप्त |
प्रकट |
गेय |
अगेय |
गम्भीर |
वाचाल |
गोचर |
अगोचर |
गर्मी |
सर्दी |
गुरु |
शिष्य |
गृहस्थ |
संन्यासी |
गगन |
पृथ्वी |
ग्रस्त |
मुक्त |
गुण |
दोष |
गृही |
त्यागी |
गृहीत |
त्यक्त |
गमन |
आगमन |
ग्राम्य |
शिष्ट |
गणतन्त्र |
राजतन्त्र |
गद्य |
पद्य |
गरीब |
अमीर |
गीला |
सूखा |
गहरा |
छिछला |
गरल |
सुधा |
ग्राह्य |
त्याज्य |
घटना |
बढना |
घृणा |
प्रेम |
घरेलू |
बाहरी |
घटिया |
बढ़िया |
घन |
तरल |
घायल |
दुरुस्त |
घोषित |
अघोषित |
घटाव |
जुड़ाव |
घाटा |
फायदा |
घर |
बाहर |
घात |
प्रतिघात |
घमंड |
विनय |
घाटी |
पर्वत |
घटाव |
जोड़ |
यहाँ पर हम संस्कृत में 50 विलोम शब्द से भी अधिक संस्कृत के विलोम शब्द पढ़ चुके है। चलिए आगे पढ़ते है।
च, और छ से शुरू होने वाले संस्कृत में विलोम शब्द (sanskrit vilom shabd)
चर |
अचर |
चंचल |
स्थिर |
चढ़ाव |
उतार |
चोर |
पुलिस |
चपल |
गंभीर |
चौड़ी |
संकरी, तंग |
चाह |
अनचाह |
चेतन |
अचेतन |
चीर |
साधु |
चिन्मय |
जड़ |
चिंतित |
निश्चिन्त |
चाँदनी |
अंधेरा |
चिरन्तर |
नश्वर |
चढाव |
उतार |
चल |
अचल |
चतुर |
मूर्ख |
चमकदार |
चमकहीन |
चुस्त |
ढीला |
चालाक |
बेवकूफ |
चिर |
अचिर |
छाया |
प्रकाश, रोशनी |
छोटा |
बड़ा |
छल |
निश्चल |
छाँह |
धूप |
छूत |
अछूत |
छेद्य |
अछेद्य |
छली |
निश्छल |
छाया |
धूप |

ज, झ, ट, और ठ से शुरू होने वाले विलोम शब्द संस्कृत में (vilom shabd sanskrit mein)
शब्द |
विलोम |
जल |
स्थल |
जागृति |
सुषुप्ति |
जीवात्मा |
परमात्मा |
जातीय |
विजातीय |
जाति |
कुजाति |
जंगम |
स्थावर |
जन्म |
मृत्यु |
जमीन |
आसमान |
जाड़ा |
गर्मी |
जाड़ा |
गर्मी |
जनता |
सरकार |
जाग्रत |
सुषुप्त |
जय |
पराजय |
ज्वार |
भाटा |
जीवित |
मृत |
झगड़ा |
मिलाप, मेल |
झोंपड़ी |
महल |
जागरूक |
उदासीन |
जंगली |
पालतू |
जटिल |
सरस |
जेय |
अजेय |
जीवन |
मरण |
ज्येष्ठ |
कनिष्ठ |
ज्योति |
तम |
जीव |
निर्जीव |
जीत |
हार |
जड़ |
चेतन |
जवानी |
बुढ़ापा |
जागरण |
निद्रा |
जल्द |
देर |
जोड़ |
घटाव |
ज्योतिर्मय |
तमोमय |
झूठ |
सच |
टल |
अटल |
टकसाली |
सामान्य |
ठीक |
गलत |
ठंडा |
गर्म |
ठाठ |
सादगी |
टूटना |
जुड़ना |
टीका |
भाष्य |
ठोस |
तरल |
ठहरना |
जाना |
ठौर |
कुठौर |
ड और ढ से शुरू होने वाले संस्कृत विलोम शब्द (sanskrit mein vilom shabd)
शब्द |
विलोम |
डाल |
पती |
डर |
निडर |
डिम्भ |
निराडम्बर |
डाह |
सद्भावना |
डिम्ब |
अक्षोभ |
ढ़लना |
चढ़ना |
त, थ, द, ध और न से शुरू होने वाले संस्कृत के विलोम शब्द (sanskrit ka vilom shabd)
शब्द |
विलोम |
तम |
आलोक |
तीक्ष्ण |
कुंठित |
तृषा |
तृप्ति |
ताप |
शीत |
तिमिर |
प्रकाश |
तामसिक |
सात्त्विक |
तुल |
अतुल |
तुच्छ |
महान |
तिक्त |
मधुर |
तकलीफ |
आराम |
तृष्णा |
वितृष्णा |
तिमिर |
प्रकाश |
थोडा |
बहुत |
थोड़ा |
बहुत |
तरल |
ठोस |
तृप्त |
अतृप्त |
तुकान्त |
अतुकान्त |
तीव्र |
मन्द |
ताना |
भरनी |
त्याज्य |
ग्राह्य |
तारीफ |
शिकायत |
तरुण |
वृद्ध |
तटस्थ |
पक्षपाती |
तपन |
ठंडक |
त्यागी |
स्वार्थी |
थलचर |
जलचर |
थोक |
फुटकर |
देव |
दानव |
देय |
अदेय |
दाता |
याचक |
दक्षिण |
वाम |
दास |
स्वामी |
दानव |
देव |
दयालु |
निर्दय |
देवत्व |
दानवत्व |
दुराशय |
सदाशय |
दूषित |
स्वच्छ |
देवता |
राक्षस |
दुर्बल |
सबल |
दुर्लभ |
सुलभ |
दुराचारी |
सदाचारी |
देश |
विदेश, परदेश |
दुरुप्रयोग |
सदुप्रयोग |
दृढ |
विचलित |
दुर्भाग्य |
सौभाग्य |
धर्म |
अधर्म |
धूप |
छाँव |
धीर |
अधीर |
धरा |
गगन |
धीरे |
तेज़ |
दिन |
रात |
दोष |
गुण |
देर |
जल्दी, सवेर |
दुर्जन |
सज्जन |
दाता |
सूम |
दिवा |
रात्रि |
दृश्य |
अदृश्य |
दुर्दान्त |
शांत |
दुष्ट |
सज्जन |
दुःशील |
सुशील |
दुर्गन्ध |
सुगन्ध |
दीर्घकाय |
लघुकाय |
दुत्कार |
स्वागत |
दानी |
कंजूस |
दीर्घ |
ह्स्व |
दंड |
पुरस्कार |
द्रुत |
विलंबित |
दोषी |
निर्दोषी |
धनवान |
दरिद्र, निर्धन |
धनी |
निर्धन |
धृष्ट |
विनीत |
ध्वंस |
निर्माण |
नियमित |
अनियमित |
नगद |
उधार |
निराकार |
साकार |
नैसर्गिक |
कृत्रिम |
निन्द्य |
वन्द्य |
नरक |
स्वर्ग |
निर्गुण |
सगुन |
निडर |
कायर |
नख |
शिख |
न्याय |
अन्याय |
नफा |
नुकसान |
नाम |
अनाम |
नैतिक |
अनैतिक |
नया |
पुराना |
निर्धन |
धनी |
नेकी |
बदी |
निडर |
डरपोक |
निर्माण |
विनाश |
निजी |
सार्वजनिक |
नूतन |
पुरातन |
निराशा |
आशा |
नेक |
बद |
निंदा |
स्तुति |
नित्य |
अनित्य |
निरक्षर |
साक्षर |
नगर |
ग्राम |
नश्वर |
शाश्वत |
निर्लज्ज |
सलज्ज |
नीचा |
ऊँचा |
निश्छल |
छली |
निषेध |
विधि |
निगलना |
उगलना |
निश्चेष्ट |
सचेष्ट |
निश्चित |
अनिश्चित |
नर |
नारी |
नीरस |
सरस |
निर्जीव |
सजीव |
निर्जीव |
सजीव |
निरर्थक |
सार्थक |
नमक हराम |
नमक हलाल |
निद्रा |
जागरण |
नम |
खुश्क, शुष्क |
नकल |
असल |
नकरात्मक |
सकरात्मक |
निरामिष |
सामिष |
नास्तिक |
आस्तिक |
निषिद्ध |
विहित |
निर्दोष |
सदोष |
नकली |
असली |
निन्दा |
स्तुति |
निकट |
दूर |
निर्मल |
मलिन |
निष्काम |
सकाम |
निर्दय |
सदय |
नागरिक |
ग्रामीण |
न्यून |
अधिक |

प, फ, ब, भ और म से शुरू होने वाले संस्कृत विलोम शब्द (virudharthi shabd in sanskrit)
शब्द |
विलोम |
प्रसन्न |
अप्रसन्न |
पसंद |
नापसंद |
प्रमुख |
गौण |
पका |
अधपका |
प्राण |
निष्प्राण |
प्रवेश |
निकास |
परार्थ |
स्वार्थ |
प्रभावित |
अप्रभावित |
पूर्व |
अपूर्व |
पवित्र |
अपवित्र |
पठित |
अपठित |
पुरातन |
नवीन |
पेट |
पीठ |
पाक |
नापाक |
पात्र |
कुपात्र |
पतिव्रता |
कुलटा |
पूर्ण |
अपूर्ण |
प्रमुख |
सामान्य |
पाप |
पुण्य |
पण्डित |
मुर्ख |
पूर्णता |
अपूर्णता |
पूर्णिमा |
अमावस्या |
प्राचीन |
नवीन |
पक्ष |
विपक्ष |
प्रत्यक्ष |
परोक्ष |
प्रख्यात |
अख्यात |
प्रयोग |
अप्रयोग |
प्रारम्भ |
अंत |
प्रशंसा |
निन्दा |
प्राकृतिक |
कृत्रिम |
परतंत्र |
स्वतंत्र |
पुण्य |
पाप |
परिश्रम |
विश्राम |
पतनोन्मुख |
विकासोन्मुख |
पुरस्कार |
दण्ड |
फैला |
सिमटा |
फल |
निष्फल |
फूलना |
मुरझाना |
पदोन्नति |
पदावनति |
पोषण |
कुपोषण |
प्यार |
घृणा |
प्राची |
प्रतीची |
पानी |
आग |
प्रसाद |
विषाद |
पुष्ट |
अपुष्ट |
पता |
खोज |
प्रात |
साय |
प्रधान |
गौण |
प्रारम्भिक |
अन्तिम |
पूर्व |
उत्तर |
प्रभु |
दास |
परिचित |
अपरिचित |
पालक |
संहारक |
पूर्ववत |
नूतनवत |
प्रकाश |
अंधकार |
प्रलय |
सृष्टि |
पराया |
अपना |
परमार्थ |
स्वार्थ |
प्रज्ञ |
मूढ़ |
पुरुष |
स्त्री |
पतला |
मोटा |
प्रेम |
घृणा |
प्रवृत्ति |
निवृत्ति |
प्रतिकूल |
अनुकूल |
पराजय |
जय |
प्रकट |
गुप्त |
परकीय |
स्वकीय |
पंडित |
मूर्ख |
पाश्चात्य |
पौर्वात्य |
पूर्ववर्ती |
परवर्ती |
प्रश्न |
उत्तर |
प्रजा |
राजा |
पतन |
उत्थान |
फायदा |
नुकसान |
फूट |
मेल |
|
|
बलवान |
बलहीन |
बद्ध |
मुक्त |
बीमार |
स्वस्थ, निरोग |
बर्बर |
सभ्य |
बाढ़ग्रस्त |
सूखाग्रस्त |
बाढ़ |
सूखा |
बैर |
प्रीति |
बुद्धिमता |
मूर्खता |
बंधन |
मुक्ति |
बहार |
खिजान, पतझड़ |
भला |
बुरा |
भारी |
हल्का |
भद्र |
अभद्र |
भू |
अम्बर |
भूत |
भविष्य |
भाव |
अभाव |
भेद |
अभेद |
बुराई |
भलाई |
बच्चा |
बूढ़ा |
बहिरंग |
अन्तरंग |
बद |
नेक |
बढ़िया |
घटिया |
बाह्य |
अभ्यन्तर |
बासी |
ताजा |
बंजर |
उर्वर |
बेगम |
बादशाह |
भूलोक |
द्युलोक |
भोग्य |
अभोग्य |
भोगी |
योगी |
भूलना |
याद करना |
भूगोल |
खगोल |
भौतिक |
आध्यात्मिक |
भय |
निर्भय |
भिखारी |
दाता |
मंगल |
अमंगल |
महंगा |
सस्ता |
मोक्ष |
बंधन |
मानव |
दानव |
मूक |
वाचाल |
मालिक |
नौकर |
मुख |
पृष्ठ |
महात्मा |
दुरात्मा |
मनुष्यता |
पशुता |
मीठा |
कड़ुवा |
मुनाफा |
नुकसान |
मिलन |
विरह |
मुमकिन |
नामुमकिन |
मृदुल |
कठोर |
मसृण |
अमानवीय |
मृत |
जीवित |
माता |
पिता |
मनुज |
दनुज |
मान |
अपमान |
मित्र |
शत्रु |
मलिन |
निर्मल |
मौखिक |
लिखित |
मृत्यु |
जन्म |
मानवता |
दानवता |
मृदुल |
रुक्ष |
मेहनती |
आलसी |
मरण |
जीवन |
मधुर |
कटु |
मानक |
अमानक |
मिथ्या |
सत्य |
मर्त्य |
अमर |
मितव्यय |
अपव्यय |
य, र, ल और व से शुरू होने वाले संस्कृत विलोम शब्द (विरुद्धार्थी शब्द संस्कृत)
शब्द |
विलोम |
|
योग्य |
अयोग्य |
|
यथार्थ |
कल्पित |
|
योगी |
भोगी |
|
राजतन्त्र |
जनतन्त्र |
|
राह |
बेराह |
|
रक्षक |
भक्षक |
|
रत |
विरत |
|
राम |
रावण |
|
रुचि |
अरुचि |
|
रुग्ण |
स्वस्थ |
|
रात |
दिन |
|
रात्री |
दिवस |
|
रागी |
विरागी |
|
योग |
वियोग |
|
यश |
अपयश |
|
युद्ध |
शांति |
|
रचना |
ध्वंस |
|
राजा |
रंक, रानी |
|
रिक्त |
पूर्ण |
|
रोज़गार |
बेरोज़गा |
|
राग |
द्वेष |
|
रंगीन |
रंगहीन |
|
रहित |
सहित |
|
रूपवान |
कुरूप |
|
रचना |
विनाश |
|
लौह |
स्वर्ण |
|
लघुता |
बडप्पन |
|
लोभ |
संतोष |
|
लघु |
गुरु |
|
लवण |
शर्करा |
|
लड़ाई |
सुलह |
|
लड़का |
लडकी |
|
लगातार |
रुक-रुककर |
|
लक्ष्य |
अलक्ष्य |
|
लिप्त |
अलिप्त |
|
लम्ब |
आधार |
|
लम्बा |
ठिगना |
|
विस्तार |
संक्षेप |
|
वरदान |
अभिशाप |
|
विद्या |
अविद्या |
|
विशिष्ट |
साधारण |
|
विकीर्ण |
संकीर्ण |
|
व्यर्थ |
अव्यर्थ |
|
विसर्जन |
सर्जन |
|
विशेष |
सामान्य |
|
वीरान |
आबाद |
|
विधि |
निषेध |
|
विवाद |
निर्णय |
|
विपत्ति |
सम्पत्ति |
|
विनाश |
निर्माण |
|
विरह |
मिलन |
|
विमुख |
सम्मुख |
|
वादी |
प्रतिवादी |
|
विख्यात |
कुख्यात |
|
वियोग |
संयोग |
|
व्यास |
समास |
|
वीर |
कायर |
|
विद्वान |
मूर्ख |
|
विपद |
सम्पद |
|
विषाद |
आहद |
|
विरोध |
समर्थन |
|
विजय |
पराजय |
|
वृद्ध |
तरुण |
|
व्यक्त |
अव्यक्त |
|
वृष्टि |
अनावृष्टि |
|
विकास |
पतन |
|
विस्तृत |
संक्षिप्त |
|
लहू |
पसीना |
|
लम्बाई |
चौडाई |
|
लुप्त |
व्यक्त |
|
लोभी |
संतोषी |
|
लब्ध |
अनुपलब्ध |
|
लौकिक |
अलौकिक |
|
लेन |
देन |
|
लक्षणा |
अभिधा |
|
लचीलापन |
कड़ापन |
|
लाभ |
हानि |
|
लायक |
नालायक |
|
लिखित |
अलिखित |
|
विनय |
अविनय |
|
विश्वास |
संदेह |
|
व्यवहारिक |
अव्यवहारिक |
|
वैतनिक |
अवैतनिक |
|
विपन्न |
सम्पन्न |
|
विकर्ष |
आकर्ष |
|
वैमनस्य |
सौमनस्य |
|
वक्र |
सरल |
|
वृद्धि |
हास्र |
|
व्यय |
आय |
|
विरत |
निरत |
|
वन्य |
पालित |
|
विदुषी |
अज्ञानी |
|
विश्लेषण |
संश्लेषण |
|
विशालकाय |
क्षीणकाय, लघुकाय |
|
विक्रय |
क्रय |
|
विशलेषण |
संश्लेषण |
|
व्यस्त |
अव्यस्त |
|
वसंत |
पतझड़ |
|
विशुद्ध |
दूषित |
|
वन |
मरु |
|
विशिष्ठ |
साधारण |
|
विष |
अमृत |
|
विनीत |
उद्धत |
|
विषम |
सम |
|
विवाद |
निर्विवाद |
|
वृहत |
लघु |
|
व्यष्टि |
समष्टि |
|
विधवा |
सधवा |
Read Also: 1000+ पर्यायवाची शब्दों का विशाल संग्रह
श, श्र, ष, स और ह से शुरू होने वाले संस्कृत विलोम शब्द (sanskrit me vilom shabd)
शब्द |
विलोम |
शुभ |
अशुभ |
शकुन |
अपशकुन |
शांत |
आतुर |
शीत |
उष्ण |
शूर |
कायर |
शासक |
शासित |
शान्ति |
क्रान्ति |
शत्रु |
मित्र |
शयन |
जागरण |
शक्तिशाली |
शक्तिहीन |
शाश्वत |
क्षणिक |
शिष्य |
गुरु |
शोक |
हर्ष |
श्वेत |
श्याम |
श्रम |
विश्राम |
श्रोता |
वक्ता |
षंडत्व |
पुंसत्व |
श्यामा |
गौरी |
शरण |
अशरण |
शोर |
शांन्ति |
शोषक |
पोषक |
शहरी |
ग्रामीण |
शुष्क |
आर्द्र |
शुक्ल |
कृष्ण |
श्लील |
अश्लील |
शोषण |
पोषण |
शिख |
नख |
शुचि |
अशुचि |
शिव |
अशिव |
श्रद्धा |
घृणा |
श्रव्य |
दृश्य |
श्रीगणेश |
इतिश्री |
षंड |
मर्द |
सजीव |
निर्जीव |
सुख |
दुःख |
सकर्म |
निष्कर्म |
सन्तोष |
असन्तोष |
साक्षर |
निरक्षर |
स्वामी |
सेवक |
सुदूर |
अदूर |
स्वाधीन |
पराधीन |
सुपुत्र |
कुपुत्र |
सित |
असित |
सौन्दर्य |
कुरूपता |
सुबुद्धि |
कुबुद्धि |
सुविधा |
असुविधा |
ससीम |
असीम |
संबंध |
असंबंध |
सुकाल |
अकाल |
स्थिर |
चंचल |
सुपरिणाम |
दुष्परिणाम |
सशंक |
निश्शंक |
स्वजाति |
विजाति |
स्वदेश |
विदेश |
साकार |
निराकार |
सफल |
असफल, विफल |
स्वतन्त्रा |
परतन्त्रा |
संन्यासी |
गृहस्थ |
सत्कर्म |
दुष्कर्म |
सबाध |
निर्बाध |
सामान्य |
विशिष्ट |
सहयोग |
असहयोग |
संतुष्ट |
असंतुष्ट |
सृष्टि |
संहार |
संग |
असंग |
सौभाग्य |
दुर्भाग्य |
सुर |
असुर |
सम्मुख |
विमुख |
सहयोगी |
प्रतियोगी |
साधु |
असाधु |
सनाथ |
अनाथ |
सभ्य |
असभ्य |
सपूत |
कपूत |
स्पष्ट |
अस्पष्ट |
सुमति |
कुमति |
समूल |
निर्मल |
सुशील |
दुःशील |
सविकार |
निर्विकार |
सर्द |
गर्म |
स्वाभाविक |
अस्वाभाविक |
सुकृति |
दुष्कृति |
सुगंध |
दुर्गन्ध |
समास |
व्यास |
स्वार्थ |
निस्वार्थ |
सुस्त |
चुस्त |
सबल |
निर्बल, दुर्बल |
सरस |
नीरस |
सापेक्ष |
निरपेक्ष |
संश्लिष्ट |
विश्लिष्ट |
सामायिक |
असामयिक |
सच |
झूठ |
स्वल्पायु |
चिरायु |
संक्षेप |
विस्तार |
संत |
असंत |
सुधा |
गलत |
सच्चरित |
दुश्चरित |
सहज |
कठिन |
स्वच्छ |
मलिन |
स्वधर्म |
विधर्म |
साहस |
साहसहीन |
सादर |
निरादर |
सम्पद |
विपद |
सदाशय |
दुराशय |
सुरक्षित |
असुरक्षित |
हानि |
लाभ |
हटाना |
लगाना |
हिंसा |
अहिंसा |
हास |
रुदन |
सक्रिय |
निष्क्रय |
सदाचार |
दुराचार |
सकाम |
निष्काम |
संघटन |
विघटन |
सुसंसगति |
कुसंगति |
सक्षम |
अक्षम |
स्वप्न |
जागरण |
सुगम |
दुर्गम |
सभ्यता |
बर्बरता |
साहसी |
कायर |
सात्विक |
तामसिक |
सुलझाव |
उलझाव |
समस्या |
समाधान |
सुकर |
दुष्कर |
सुभग |
दुभग |
सूक्ष्म |
स्थूल |
सदय |
निर्दय |
सभ्य |
निर्भय |
समष्टि |
व्यष्टि |
संयोग |
वियोग |
संतोष |
असंतोष |
सुजन |
दुर्जन |
सरल |
कठिन |
सजल |
निर्जल |
सुपथ |
कुपथ |
सखा |
शत्रु |
सलज्ज |
निर्लज्ज |
संगत |
असंगत |
सचेत |
अचेत |
सामिष |
निरामिष |
संग्रह |
त्याग |
सुसंगति |
कुसंगति |
सूना |
भरा |
सावधान |
असावधान |
सुन्दर |
असुंदर |
सम्मान |
अपमान |
संधि |
विच्छेद, विग्रह |
संकीर्णि |
विस्तीर्ण |
सौम्य |
असौम्य |
संग |
निःसंग |
सदाचारी |
कदाचारी |
सत्य |
असत्य |
स्वस्थ |
अस्वस्थ |
स्तुति |
निन्द |
संकोच |
असंकोच |
समझदार |
नासमझ |
स्पृश्य |
अस्पृश्य |
सुपात्र |
कुपात्र |
सार्थक |
निरर्थक |
संकल्प |
विकल्प |
स्वदेशी |
परदेशी |
सुबह |
शाम |
सम |
विषम |
सुलभ |
दुर्लभ |
स्मरण |
विस्मरण |
संकीर्ण |
उदार |
सत |
असत |
सुकर्म |
कुकर्म |
सम्बद्ध |
असम्बद्ध |
सभय |
निर्भय |
सगुण |
निर्गुण |
स्थावर |
जंगम |
स्वकीया |
परकीया |
सन्मार्ग |
कुमार्ग |
स्वीकृति |
अस्वीकृति |
सद्वृत |
दुवृत |
सृष्टि |
प्रलय |
समाज |
व्यक्ति |
सदाचार |
दुराचार |
सत्कार |
तिरस्कार |
हित |
अहित |
हर्ष |
शोक |
हँसना |
रोना |
ह्रस्व |
दीर्घ |
हार |
जीत |
क्ष, त्र और ज्ञ से शुरू होने वाले संस्कृत विलोम शब्द (sanskrit ke vilom shabd)
शब्द |
विलोम |
क्षर |
अक्षर |
क्षम |
अक्षम |
क्षम्य |
अक्षम्य |
क्षुद्र |
महत |
ज्ञान |
अज्ञान |
क्षणिक |
शाश्वत |
क्षमा |
दण्ड |
क्षुद्र |
विशाल |
क्षमा |
क्रोध |
ज्ञानी |
अज्ञानी |
FAQ
कोमल
अकरेतुम
निकटे
पुरातन
सहाय
खेद
असंयम
कुटिल
क्षमा
शत्रु
आधा
नीचे
मूर्ख
विद्वान
क्षुद्र
मूर्ख
नवीन
दुःख
निर्बल, दुर्बल
धनवान
गुलामी
चीर
उष्ण
मृत्यु
शत्रु
मधुर
Read Also